• Bệnh lý Cơ xương khớp
• Các bài tập
• Các ca mổ minh họa
• Cách sơ cứu
• Chấn thương thể thao
• Cong vẹo cột sống
• dành cho nhân viên y tế
• Đau lưng
• Đau nhói sau bả vai – vùng với tay không đến
• Đau vùng cổ tay – bàn tay
• Đau vùng khuỷu tay
• Đau yếu cùng vai – cổ- gáy
• Đau, sưng vùng cổ chân – gót chân, lòng bàn chân
• Đứt đây chằng chéo khớp gối
• Sưng các khớp, bệnh gút
• Tê bì chân, bức rức chân, sưng chân
• Tê cứng bàn tay – đau cứng ngón tay
• Thay khớp gối
• Thay khớp háng
• Thoái hóa khớp
• Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng

Cách xử trí đúng khi chẳng may bị bong gân ngày tết

Bong gân, sai khớp là những thương tích thường gặp trong các hoạt động sinh hoạt, vui chơi, học tập, lao động thường ngày, nhất là trong dịp Xuân về, khi mọi người đi du lịch cũng nhiều hơn.

Đó cũng là lý do vì sao, năm nào trong dịp Tết, số lượng bệnh nhân bị bong gân cũng tăng cao. Đi chơi Tết mà bị bong gân, nên làm gì? Chườm nóng hay chườm lạnh? Xử trí đúng nên như thế nào?

 Bong gân là gì?

Bong gân là sự tổn thương của bao khớp, phổ biến là các dây chằng, thường xảy ra sau một động tác quá mạnh nhưng không gây ra trật khớp hoặc gãy xương. Những khớp xương thường bị bong gân là cổ chân, đầu gối, cổ tay,… Tai nạn này thường xảy ra do ngã hoặc trượt chân; sức nặng cơ thể chuyển hướng đột ngột khiến khớp bị xoắn vặn, dây chằng khớp bị kéo căng ra quá mức. Nếu bị bong gân, người bệnh cần được xử trí đúng để tránh đau và để lại những hậu quả đáng tiếc.

 Khi bạn bị bong gân, cảm giác như thế nào?

Các biểu hiện của bong gân rất giống với gãy xương. Triệu chứng có thể là đau, tăng lên khi đi lại, lúc sau thì sưng và bầm tím.

Khi bị bong gân, người bệnh cảm thấy đau nhói như điện giật ở vùng khớp bị trẹo, sau đó, khớp tê dại không còn đau nữa. Khoảng 1 giờ sau, cảm giác đau nhức dần dần trở lại. Nếu nhẹ nhàng lật khớp lại giống như lúc bị chấn thương, người bệnh sẽ thấy đau nhói như điện giật, sưng xung quanh khớp, da vùng khớp tái nhợt do chảy máu trong và biến loạn vận mạch. Nếu bong gân ở bàn chân, mắt cá chân, bệnh nhân sẽ không bước đi được nữa, phải đặt bàn chân nằm xuống đất. Thông thường, trong hầu hết các trường hợp, phải chụp Xquang mới phát hiện và phân biệt được tình trạng bong gân hay gãy xương.

Bong gân là một trong những tổn thương rất hay gặp và sẽ để lại nhiều hậu quả nếu không điều trị đúng cách. Tuy nhiên, trên thực tế thì hầu hết bệnh nhân thường chủ quan với chấn thương này. Quan niệm của người bệnh thường cho rằng bong gân không quan trọng nên tự điều trị. Dùng rượu, xoa cao vào nơi bị tổn thương, đây là sai lầm nghiêm trọng vì tổn thương dây chằng nghiêm cấm dùng các chất nóng tác động tại chỗ, do những chất này gây chảy máu mạnh hơn, trong khi tổn thương này cần dùng các thuốc gây lạnh và làm giảm đau tại chỗ. Các chất có tính nóng chỉ nên dùng trong trường hợp gãy xương vì tác dụng của sức nóng sẽ làm tăng tiết dịch, máu làm nhanh liền xương hơn. Nhưng tuyệt đối không nên xoa vào nơi dây chằng tổn thương, vì có thể dẫn đến teo cơ, cứng khớp sau này.

 Cần phải làm gì ngay?

Ngay sau khi bị bong gân, phải làm ngừng chảy máu và hạn chế phù nề tối đa. Có thể dùng băng thun băng ép khớp bị bong gân, giúp khớp có chỗ tựa và giữ cố định cho khớp. Trong trường hợp nặng, cần đặt nẹp bột bất động khớp trong tư thế cơ năng.

Khi bị bong gân, căng cơ hay bầm dập phần mềm, luôn có tình trạng chảy máu ở tổ chức bên dưới. Tình trạng này có thể gây sưng, đau và khiến vết thương lâu lành. Chườm lạnh tỏ ra hiệu quả cả trong điều trị tức thì (48 giờ đầu sau chấn thương) và trong điều trị phục hồi (sau 48 giờ).

Tác dụng của chườm nóng: Giãn mạch, tăng cường dòng máu tới vết thương. Làm giãn cơ và dịu cơn đau.

Tác dụng của chườm lạnh: Ngăn ngừa hoặc làm giảm tình trạng sưng nề, làm dịu đau và co mạch, ngưng chảy máu. Giảm co thắt cơ.

Ngược lại, sau chấn thương, tuyệt đối không được áp dụng các biện pháp làm nóng vết thương như dùng đèn sưởi, chườm túi nước nóng, những động thái này làm gia tăng tình trạng xuất huyết tại nơi chấn thương, khiến tình hình trở nên tồi tệ hơn. Không xoa bóp, chườm nóng, tiêm bất cứ thuốc gì vào vùng bong gân để tránh làm giãn mạch, chảy máu phù nề thêm, đồng thời không nên băng quá chặt vì có thể sẽ gây đau nhức, bầm tím thêm chỗ bị bong gân.

Kê đầu chi bị bong gân lên cao khi nghỉ ngơi và nằm ngủ. Nếu được, nên tập cử động nhẹ nhàng để máu được lưu thông. 

Ngoài ra, có thể dùng thuốc giảm đau, tiện nhất là alaxan uống 1-2 viên/ lần, 3 lần trong ngày. Không dùng aspirin vì thuốc này chống ngưng kết tiểu cầu, gây chảy máu.

Nếu là bong gân độ 1, khi đã hết đau, bệnh nhân có thể bắt đầu vận động khớp trở lại. Để điều trị bong gân độ 2-3, phải làm băng bột để bất động khớp trong 4-6 tuần, sau đó tập vận động từ nhẹ đến nặng. Cách điều trị bong gân độ 3 (đặc biệt ở khớp gối, khớp cổ chân đối với người trẻ) là khâu tái tạo dây chằng bị đứt kết hợp với bất động trong 6 tuần.

Những cách làm trên chỉ áp dụng với những trường hợp bị bong gân nhẹ, dây chằng chỉ bị giãn hoặc bị đứt không hoàn toàn, chấn thương chỉ gây ra những rối loạn sinh lý, khớp vẫn vững chứ không bị lỏng lẻo. Còn đối với những trường hợp bong gân nặng: không cử động được khớp, dây chằng khớp bị đứt hoàn toàn hoặc bị bong điểm bám làm cho khớp lỏng lẻo kéo theo nhiều biến chứng, bị sốt hoặc không đỡ sau 2 ngày, bạn hãy đến ngay cơ sở y tế để khám và điều trị.

BS Phạm Thế Hiển

– Khoa Chấn thương Chỉnh hình, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương